Беларусь – ці не
адзіная эўрапейская краіна, якая ня мае ўласных сьвятых пачатку яе
хрысьціянізацыі. У прыватнасьці, хрысьціянства на нашыя землі прыйшло напрыканцы
X ст., але першыя шанаваныя на Беларусі сьвятыя адносяцца да пачатку ХІІ ст. –
гэта значыць, што больш за 100 гадоў гісторыі хрысьціянства на Беларусі
папросту выпадаюць.
І прычына гэтага
ня ў тым, што мы нічога ня ведаем пра тыя часы, а ў нечым іншым. Магчыма, у элемэнтарным
няведаньнем гісторыі. Што цікава, Х-ХІ стст. – гэта часы, калі хрысьціянства
яшчэ было адзіным, калі яшчэ не адбыўся падзел на каталіцтва і праваслаўе
(кіеўскія князі яшчэ ў 1070-я гады прызнавалі аўтарытэт Папы Рымскага – праз 20
гадоў пасьля вялікае схізмы). Такім чынам, папулярызацыя асобаў, якія спрычыніліся
да пачатку хрысьціянізацыі Беларусі, можа весьціся і Каталіцкай, і Праваслаўнай
цэрквамі, а значыць можа і дапамагчы ўмацаваць еднасьць і самасьвядомасьць
беларускага народу.
Першая беларуская
сьвяціцелька – гэта, безумоўна, князёўна полацкая Рагнеда Рагвалодаўна, якая
была першай беларускай манахіняй. Менавіта яна заснавала пад Заслаўем першы ў
сучаснай Беларусі кляштар і стала адной зь першых яго насельніц пад імем
Анастасіі. Так, лёс князёўны няпросты, на яе сумленьні і спроба забойства яе
мужа і гвалтаўніка Ўладзіміра Кіеўскага, але ж заснаваньне першага ў краіне
кляштару таксама не малога каштуе. Варта ўлічыць і тое, як яна выхавала сваіх
дзяцей: адзін яе сын Яраслаў Мудры быў кананізаваны, а другі – Ізяслаў Полацкі
апісваецца як мужны, ціхі, міласэрны, лагодны і спакойны – выдатны прыклад
хрысьціянскага гаспадара. Памерла Рагнеда ў 1000 годзе ў манастыры. Цалкам
верагодна, што яе асабісты прыклад паўплываў на лёсы яе нашчадкаў - іншых полацкіх
князёўн-манахінь: Еўфрасіньні (Прадславы) Полацкай, Еўдакіі (Гардзіславы), Зьвеніславы
(Еўпраксіі), Еўпраксіі (Еўфрасіньні) Пскоўскай, Пракседы Полацкай. Здаецца,
больш ні ў якіх усходнеславянскіх княствах не было столькі князёўн-манахінь.
Другі занядбаны сьвяціцель
беларускіх земляў – Торвальд Вандроўнік. Будучы ўраджэнцам Ісьляндыі, ён каля
980 году прыняў хрост у Саксоніі. Пасьля няўдалае спробы хрысьціянізацыі роднае
краіны, ён у 985 годзе наведаў Ерузалем, а затым і Канстантынопаль, дзе імпэратарам
і патрыярхам быў прызначаны паўнамоцным пасланцом Бізантыі ў Полацку. Менавіта
тут ён заснаваў першы мужчынскі беларускі кляштар сьвятога Яна, дзе і памёр
каля 1002 году. Напрацягу доўгага часу ён шанаваўся палачанамі як мясцовы сьвяты,
але зараз на яго забыліся.
Трэці беларускі
хрысьціцель сёньня ўзгадваецца ў Беларусі часьцей за ўсё, але касьцёльнага
шанаваньня яго пакуль неўзаважна. Сьвяты Брунон паходзіў з Саксоніі з
арыстакратычнага роду. Спачатку ён служыў канонікам у нямецкім Магдэбургу,
затым, прыняўшы ў 996 годзе манаства зь імем Баніфацы, быў манахам у
бэнэдыктынскіх кляштарах Рыму і Равэны. У 1004 годзе ён быў прызначаны
арцыбіскупам паганаў. Прапаведваў хрысьціянства ў Вугоршчыне, Русі (сустракаўся
ў 1007 годзе з князем Уладзімерам), печанегаў, у Швэцыі. У 1008 годзе ён
скіраваўся абвяшчаць Слова Божае прусам, аднак, навярнуўшы аднаго прускага караля,
быў забіты пакутніцкай сьмерцю на мяжы "Прусіі, Русі і Літвы" – як мяркуецца,
у сучаснай Беларусі. У 1024 годзе ён быў кананізаваны. Сьвяты Брунон даволі
шырока шануецца ў Польшчы і нават у далёкіх ЗША, але не ў Беларусі, дзе
загінуў.
Фігура апошняга
сьвяціцеля таксама вартая ўзгадка, хаця ягоная асоба з усіх чатырох будзе найменш
станоўча ўспрымацца Праваслаўнай царквой. Але для гісторыі каталіцтва на
Беларусі ён важная фігура. Гаворка ідзе пра біскупа польскага Калобжагу,
таксама ўраджэнца Саксоніі Рэйнбэрна. Ён стаў біскупам у 1000 годзе, і адразу
пачаў спробу хрысьціянізацыі польскага Памор'я, аднак пасьля пачатку паганскага
паўстаньня мусіў сваю місію спыніць. У 1013 годзе ён прыбыў у Тураў у сьвіце
польскай князёўны – жонкі тураўскага князя Сьвятаполка. Аднак неўзабаве быў
зьвінавачаны грэцкім сьвятаром Анастасам Карсунскім у распаўсюдзе лацінскага
абраду, быў зьняволены ў вязьніцу ў Кіеве, дзе і памёр.
Такім чынам, у
Беларусі вядомыя прынамсі чацьвёра сьвятароў, якія спрычыніліся да таго, каб
нашая краіна стала хрысьціянскай. Хтосьці зь іх заснаваў першыя ў Беларусі
кляштары, хтосьці загінуў пакутніцкай сьмерцю, але ўсе яны вартыя, каб іхныя
імёны былі ўпісаныя чырвоныя ніткамі ў гісторыю беларускага хрысьціянства.
Магчыма, некаторыя зь іх заслугоўваюць нават таго, каб быць кананізаванымі (Брунон
ужо кананізаваны, але шанаваньне яго незаўважнае) і абвешчанымі прынамсі
патронамі тых мясьцінаў, дзе яны жылі, служылі ці загіблі.
Комментариев нет:
Отправить комментарий